Maria Magdalena
Maria Magdalena is een Bijbels figuur uit het Nieuwe Testament, waarin wordt vermeld dat zij behoorde tot de groep van vrouwen die Christus vergezelde op zijn tochten. Haar feestdag (gedachtenis) valt op 22 juli.Magdalena betekent 'van, uit Magdala'. Magdala of Magadan was een stadje op de westelijke oever van het Meer van Galilea.
De Bijbel geeft niet veel informatie over haar. In Lucas staat dat Jezus 'Maria, die Magdalena genoemd wordt' bevrijdde van zeven duivelse geesten. Zij volgde Jezus vanuit Galilea naar Jeruzalem, en was aanwezig bij de kruisiging en de graflegging. In Johannes staat dat zij de opstanding van Jezus heeft meegemaakt en dat zij de eerste was die hem zag na zijn opstanding.
- Maria Magdalena, de prostituee en/of de 'apostola apostolorum'?'
Maria Magdalena is een vrouw die nog steeds tot verbeelding spreekt. Eerst en vooral was ze een vrouw. Doorheen de geschiedenis werd ze een gevallen vrouw, boegbeeld voor de (boetvaardige) zondares en prostituee. En toch krijgt ze ook de titel 'apostola apostolorum (apostel tot de apostelen)'. Spreken beide interpretaties elkaar niet tegen? Wie was Maria Magdalena nu eigenlijk?
Maria Magdalena in veelvoud
In de verschillende evangeliën krijgen we telkens een ander beeld van Maria Magdalena. In de interpretaties van deze figuur wordt Maria Magdalena dikwijls gereduceerd tot 'de prostituee' met wie ze dan ook in de latere kerkgeschiedenis vereenzelvigd werd. Maar in diverse literaire teksten (de evangelies, het evangelie van Maria, de vele latere legenden) en in talrijke kunstwerken merken we doorheen de kunst- en kerkgeschiedenis een veelvoud aan visies over deze merkwaardige vrouw op. Spreken deze beelden niet meer tot de verbeelding dan het loutere zoeken naar de historische feiten?
1511-12 Titiaan, Noli me tangere
'Noli me tangere', raak me niet aan? Maria Magdalena bij Johannes 20
In het Johannesevangelie is Maria Magdalena diegene aan wie Jezus de eerste keer verschijnt na de verrijzenis. Daardoor wordt ze in een bijzonder daglicht gezet. Toch kan het beeld dat we in deze passage krijgen ook negatief geïnterpreteerd worden. Waarom wil Jezus niet dat ze hem aanraakt? Of bedoelde Jezus 'nader niet', of 'houd me niet vast', laat me dus los? Welke betekenis hebben deze drie woorden, toen en nu? Bepaalt hun betekenisevolutie doorheen de geschiedenis de positie van de vrouw vandaag? Of kan deze zin, en de vrouw aan wie ze gericht is, ook op een constructieve manier tot ons spreken?
Intertekstualiteit en interpretatie
Maria Magdalena was en is een ambivalente figuur die nog steeds tot de verbeelding van velen spreekt. Ze ontsnapt aan elke poging om haar eens en voorgoed vast te leggen in woord of teken, en belichaamt zo op eigen wijze het 'houd me niet vast'. Kan Maria Magdalena niet herrijzen als een personage dat ons nog steeds met een uitdagende blik aankijkt? Het spanningsveld tussen aanraken/vasthouden/loslaten en het gegeven dat de trouwe volgelinge van Jezus vervormd werd tot boetvaardige prostituee daagt ons uit om na te denken over beeldvorming over vrouwen en over respect voor lichamelijke integriteit, concreet bijvoorbeeld over de hedendaagse problematiek rond prostitutie en vrouwenhandel.
Al in de oudste exegetische tradities wordt Maria Magdalena soms gelijkgesteld aan de 'boetvaardige zondares' (Lucas 7, 36-50) en Maria van Bethanië (Johannes 12, 1-8), de zuster van Lazarus. Dit blijkt echter niet uit de Bijbel zelf. In de zesde eeuw stelde Paus Gregorius I Maria Magdalena expliciet gelijk aan de boetvaardige zondares (vrouw van lichte zeden) uit Lucas 7. In die hoedanigheid is zij vaak voorgesteld in legendes en kunstwerken.
Deze vermenging van verschillende figuren in de persoon van Maria Magdalena is een ontwikkeling in de Latijnse Kerk, die in de oosterse traditie niet heeft plaatsgevonden. De eerste bestrijder van de onjuiste voorstelling van Maria Magdalena (nl. als zondige vrouw) was Jakob Faber, die zijn bezwaren neerschreef in zijn in 1517 verschenen De Maria Magdalena et triduo Christi disceptatio. Sinds 1969 wordt Maria Magdalena echter niet meer als boetvaardige zondares opgenomen in de heiligenkalender.
Een middeleeuwse legende wil dat zij stierf in Efeze, in de omgeving van Johannes de Evangelist. Een westerse middeleeuwse legende verhaalt hoe zij met Lazarus naar Zuid-Frankrijk zou zijn gekomen en in Aix-en-Provence of in Saint-Maximin zijn begraven. Vooral de cultus in de basiliek La Madeleine te Vézelay, waar men sinds de 11e eeuw beweert haar relieken te bezitten, heeft de verering van Maria Magdalena in West-Europa bevorderd.
Maria Magdalena in gnostieke apocriefen
Behalve in het Nieuwe Testament, komt Maria Magdalena ook voor in een drietal gnostieke geschriften: het Evangelie naar Filippus, het Evangelie van Maria Magdalena en het Gesprek met de Verlosser. Zij wordt eveneens in verband gebracht met de Pistis Sophia.
De gestalte van Maria Magdalena werd in de gnostiek beschouwd als een persoon met een bijzondere toegang tot de openbaring, waardoor haar een belangrijkere plaats werd toegekend dan aan de twaalf apostelen. Zij werd zelfs in verbinding gebracht met de esoterische Sophia-mythe.
In het apocriefe Evangelie volgens Filippus staat dat drie vrouwen altijd met Jezus optrokken: zijn moeder, zijn zuster en Maria Magdalena. In dit geschrift wordt Maria Magdalena als bijzondere leerlinge van Jezus voorgesteld:
- [Jezus hield op een andere wijze] van Maria
dan van [de andere] leerlingen,
en hij kuste haar vaak.
Het evangelie volgens Maria Magdalena
In 1896 werd in Caïro het evangelie van Maria Magdalena ontdekt. De eerste zes pagina's ontbreken en het te lezen deel begint in het midden van een gesprek tussen de opgestane Jezus en zijn leerlingen. Maria Magdalena treedt hierin op als een van de leerlingen, die in conflict geraakt met de apostelen Petrus en Andreas. De meest complete tekst dateert uit de 5e eeuw, terwijl er twee fragmentarische teksten gedateerd kunnen worden tot in de 3e eeuw. De aan de vondsten voorafgaande originele tekst, is waarschijnlijk ontstaan tussen 180 en 200. In het evangelie betwisten Petrus en Andreas dat Maria Magdalena door Jezus toegang gehad zou hebben tot bijzondere kennis. In de latere 5e eeuwse tekst wordt bovendien de autoriteit van Maria Magdalena betwist op grond van haar vrouw-zijn.
Legendevorming
In de Middeleeuwen ontstond legendevorming rond de heilige. Er werden andere verhalen aan haar figuur gekoppeld.
. Een van die verhalen is het Gastmaal bij Simon van Bethanië. Simon had Christus uitgenodigd om te komen eten. Tijdens de maaltijd zalfde een zondige vrouw Christus' voeten. Christus verdedigde haar tegen de kritische opmerkingen van de gastheer en vertelde dat al haar zonden haar vergeven waren. Deze vrouw zou Maria Magdalena zijn geweest. Op voorstellingen draagt Maria Magdalena dan ook vaak een zalfpot, die herinnert aan dit verhaal.
. Volgens een legende deed Maria Magdalena na de dood van Christus dertig jaar boete in een woestijn in Zuid-Frankrijk. Ze leefde daar teruggetrokken in een grot, slechts gekleed in haar eigen lange haar. Zeven keer per dag kwamen er engelen die haar de hemel indroegen, om haar te voeden met hemelse muziek.
. De landing van Maria op een Frans strand is een negende-eeuwse legende, die in Frankrijk nog jaarlijks met een processie wordt herdacht. Dat er een huwelijk zou hebben plaatsgevonden tussen Jezus en Maria, wordt door de Kerk beschouwd als negentiende-eeuwse fictie. De Franse fantast Pierre Plantard (1920-2000), uitvinder van de Priorij van Sion, combineerde deze twee legenden, en beweerde dat Maria Magdalena met de hulp van Jozef van Arimathea naar Frankrijk vertrokken was en er een dochter Sara (Hebreeuws voor prinses) ter wereld bracht. Deze zou stammoeder van de Merovingen zijn. In dit verhaal wordt Maria Magdalena gezien als de San Greal (Latijn voor Heilige Graal), waarbij San Greal als Sang Real (oud-frans voor koninklijk bloed) wordt beschouwd. Elementen uit deze speculatie over Maria Magdalena, die Jezus soms als echtgenoot van Maria Magdalena voorstelt, zijn verwerkt in de roman De Da Vinci Code van Dan Brown.
Copyright, This article is licensed under the GNU Free Documentation License. It uses material from the Wikipedia article http://nl.wikipedia.org/wiki/Maria_Magdalena.
